Siekiera

Nowa Aleksandria

[Tonpress/MTJ; 1986/2012]

W momencie wydania niezbyt zrozumiała i zbyt odważna, dziś postrzegana jako jeden z kluczowych albumów na mapie polskiej muzyki lat osiemdziesiątych. To także jeden z najbardziej jaskrawych przykładów na to, że indywidualna i bezkompromisowa twórczość, przy jasnej i klarownej wizji tego, co chce się robić, może zaowocować muzyką wybiegającą daleko poza to, co stanowi kanon danych czasów. Zespół Siekiera to tak naprawdę dwa zespoły (a po ostatniej płycie można nawet powiedzieć, że trzy). Spróbujmy jednakże zapomnieć o tym trzecim wcieleniu i przyjrzeć się temu, co stanowiło o fenomenie zarówno pierwszej, jak i drugiej Siekiery.

Cofnijmy się więc do lat osiemdziesiątych, do pierwszych koncertów zespołu, które to zapewniły mu status niemalże mityczny. Występy na Jarocinie i Róbrege utrwaliły u polskiej publiczności punkowej wizerunek zespołu, jako nieokrzesanych piewców zniszczenia. Ten słynny powiew Apokalipsy, który towarzyszył ich występom, sprawił, że postrzegano ich jako najbardziej radykalną inkarnację polskiego punku. Nic więc dziwnego, że oczekiwania związane z pełnoprawnym debiutem były ogromne. Jak się później okazało, trzeba było trochę na ten moment poczekać, a i ostateczny rezultat nie był wcale tak łatwy do przełknięcia dla oczekujących go fanów. Pierwszą oznaką problemów był moment, gdy szeregi zespołu opuścił Tomasz Budzyński – wokalista stanowiący o sile ekspresji tego punkowego potwora. W tym właśnie momencie kończy się Siekiera #1 i zaczyna się jedna z najciekawszych i paradoksalnie najbardziej logicznych metamorfoz w historii polskiej muzyki alternatywnej.

Po odejściu Budzyńskiego skład nie ucierpiał tak bardzo, jak mogło się wydawać, bowiem Siekierę tworzył głównie Tomasz Adamski. To w jego głowie powstał niedługo potem pomysł na przeformatowanie dawnej Siekiery i przepisanie jej gwałtownej energii na zupełnie nowe pola wyrazu, tak żeby nie zgubiła się po drodze ani jedna iskierka z charakterystycznej dla nich niszczycielskiej mocy. Adamski był perfekcjonistą, a jego pomysły z czasem okazały się dryfować w zgoła innych kierunkach, niż wcześniej, co zaowocowało późniejszym chłodnym przyjęciem albumu przez punkową publiczność. Główna rewolucja to wprowadzenie chłodnego minimalizmu w miejsce surowej desperacji. Ewolucji z „pierwszej Siekiery” do „Nowej Aleksandrii” można doświadczyć słuchając utworów zamieszczonych na bonusowym dysku omawianej reedycji. Głuchy stukot i industrialna atmosfera „Misiów puszystych” to oczywiste przesunięcie akcentów z brudnego na metaliczne. Zaś „Ja stoję, ja tańczę, ja walczę” to moc gitarowych repetycji, wpisanych w odhumanizowany krajobraz, który stanie się domeną „Nowej Aleksandrii”.

Płyta zawdzięcza swój złowieszczy klimat dwóm czynnikom: wściekłej kanonadzie suchych, niemal mechanicznych gitar i futurystycznej aurze, generowanej przez instrumenty klawiszowe. Krótsze piosenki, takie jak utwór tytułowy czy „Bez końca”, ukazują więc Siekierę na etapie typowego punkowego młócenia, tyle że utwory te przybrane zostały w ascetyczne przestrzenie, gdzie praca gitar musi równoważyć się z pejzażem klawiszowych plam i odprysków. Najlepiej te elektroniczne akcenty wychodzą w iście schizofrenicznej końcówce „Już blisko”, a także w napiętym impasie „Tak dużo, tak mocno”. Ma się wrażenie, że każda cząstka w powietrzu dosłownie wibruje od gęstości tej dusznej ściany dźwięku. Wokal ogranicza się jedynie do mantrycznego, beznamiętnego powtarzania dadaistycznych w duchu tekstów, którymi Adamski odrywa Siekierę od typowego dla punku i okolic kontestacyjnego przekazu, uderzając przez to w tony mocno nihilistyczne. O tym, że Adamski nie miał wtedy najlepszego zdania o ludzkości, słyszymy w każdej linijce, co znakomicie koresponduje z hipnotycznym charakterem samych utworów, spod których przedziera lęk i niepewność.

Przestrzeni i wytchnienia dodają dwa utwory instrumentalne: „Czerwony pejzaż” i „Na zewnątrz”. Ogromne wrażenie robi ten drugi, pełniący niejako rolę centralnego punktu albumu, mieni się w swej minimalistycznej powłoce różnymi odcieniami: epileptyczną perkusją w stylu „Atrocity Exhibition” Joy Division, pochodem syntezatorowych widm (charakterystycznym dla berlińskiej trylogii Bowiego) i wreszcie gitarową pętlą w stylu bardziej gotyckiej odnogi post-punku. Wszystko to zagrane jest tak naturalnie i organicznie, że wydaje nam się, iż komponenty tego kotła od zawsze należały do Siekiery, zamiast stanowić jedynie amalgamat pokrewnych Adamskiemu filozofii myślenia o muzyce. „Nowa Aleksandria” była bowiem konsekwentnym strumieniem, była przeniesieniem 1:1 tego, co brytyjska grupa Wire rozwijała na przestrzeni swoich trzech pierwszych płyt – naturalną ewolucją punkowej wściekłości – w szaty nowofalowej, chłodnej ascezy.

• Tweetnij