Teraz albo nigdy. Albo inaczej: jeśli nie teraz, to kiedy? Rehabilitacja Papa Dance jako najbardziej kreatywnego i nadążającego za światem zespołu popowego w historii polskiej fonografii musi nastąpić tej wiosny, bo inaczej stracę wiarę w ludzkość. Cudowny dorobek tej formacji to zapomniany, ośmieszany od pokoleń skarb rodzimego popu, a jej burzliwe dzieje są tematem na kilkusetstronicową książkę, która oczywiście nigdy nie powstanie. Dlaczego? Bo co z tego, że wszyscy słyszeli o Papa Dance, potrafią zanucić kilka największych hitów grupy, skoro muzyka formacji została dawno zredukowana do „ironicznych” imprezek typu kicz party (jakie to słabe), a odsetek ludzi traktujących ich poważnie i rozumiejących skalę osiągnięć tego zjawiska oscyluje w okolicach błędu statystycznego.

Gdybyśmy żyli w zdrowszym muzycznie kraju, od dwóch dekad krytycy toczyliby akademickie rozważania nad tym fenomenem, spieraliby się o hierarchię poszczególnych płyt, nie spaliby po nocach, próbując wyjaśnić skąd w środku najgłębszej dupy komunizmu (bo tym była Polska w tamtym okresie) znalazło się kilku genialnych gości, którzy nie dość, że ogarniali aktualne trendy produkcyjne, stylistyczne i aranżacyjne na świecie, to jeszcze potrafili wejść z nimi w dialog, tworząc własną, unikalną, nadwiślańską kreację new popu i błyskotliwą dokumentację epoki o uniwersalnym wymiarze.

Idiotyczny stereotyp upatruje w obu wcieleniach Papa Dance pierwszego polskiego boysbandu. Nastolatki piszczały za Wawrzyszakiem i kochały się w młodziutkim Stasiaku, lecz nie ma w Papa Dance niczego, co stawiałoby ich pod tym względem niżej od grup w rodzaju Frankie Goes To Hollywood – producenckiego new popu środka lat osiemdziesiątych. Wykonawczo sprawę rozstrzygają bootlegi koncertowe z tego okresu – pod względem intensywności ekspresja Wawrzyszaka dwukrotnie przewyższa jego oblicze studyjne, muzycznie sound zespołu jawi się klarownym, selektywnym, wręcz mechanicznym. A że formację stworzyli producenci? Mariusz Zabrodzki i Sławomir Wesołowski, bo o nich mowa (pierwszy stojący bardziej za kompozycjami, drugi za brzmieniem) wydają się polskimi odpowiednikami Trevora Horna, który niemal od podstaw wykreował gigantyczny sukces FGTH w 1984 roku, a wcześniej dopieścił muzykę ABC na przełomowym dla nurtu „The Lexicon Of Love”. Bez pytania samych autorów można z przekonaniem stwierdzić, że idea new-popowa była im bliska – słuchali takiej muzyki i z refleksem sprinterów oraz cyrkową zręcznością przeszczepili ją na grunt polskiej szarzyzny, ubarwiając ją niewątpliwie.

Oczywiście projekt tak jawnie odcinający się od pojęcia punkrockowej wiarygodności (mówimy o epoce najbardziej legendarnych edycji festiwalu w Jarocinie), przedkładający studyjną precyzję ponad koncertowy spontan, skład, w którym tak naprawdę duet producentów był w praktyce ważniejszy od samych wykonawców (ci mogli się zmieniać bez uszczerbku dla jakości wydawnictw), musiał tkwić ością w gardle większości ówczesnych szanujących się polskich muzyków. Oni o coś walczyli, powiewali sztandarami rewolucji, ryzykowali życiorysami i oczywiście zasługują w wielu przypadkach na olbrzymi szacunek. Jednak biorąc na tapetę dokonania o czysto muzycznym charakterze, Papa Dance z okresu 1984-86 jawią się perełką, utrzymującą niezmiennie (podkreślam: ponad dwadzieścia kapitalnych utworów na przestrzeni dwóch lat) najwyższy poziom, co nie udało się w tamtym czasie chyba nikomu nawet z tuzów krajowego post-punku.

Dobra, pora na konkrety – odpalamy cd nr 1 świeżutkich reedycji autorstwa firmy MTJ, wydany oryginalnie w 1985 roku self-titled krążek pierwszego Papa Dance w składzie: Grzegorz Wawrzyszak, Marek Kaczmarek, Konstanty Yoriadis, Tadeusz Łyskawa (trzeci z nich uchowa się na drugim longplayu, do którego przejdziemy za moment, czwarty powróci niedługo później, jako członek zestawienia koncertowego i pełnoprawny perkusista podczas sesji do trzeciego LP „Nasz ziemski Eden” z 1989). Opromienieni błyskotliwymi singlami, wydanymi w 1984 roku „W 40 dni dookoła świata” (antycypacja Autechre – śmialiśmy się kiedyś z Kubą Radkowskim, ale prawdę mówiąc jak kosmicznie to wygląda na tle suchych, metalicznych produkcji polskiej nowej fali z tamtego okresu?) i „Ordynarny faul” (to ukazywało się równolegle z „Some Great Reward” Depeche Mode i mogłoby się na nim znaleźć, nieprawdaż? Wsłuchajcie się w motyw otwierający), Papsi przystąpili do prac nad tym, co miało się okazać ich jedynym albumem w wyjściowym układzie.

Na „Papa Dance”, debiutanckim longplayu zespołu, znajdujemy błyskotliwe sekwencje mechanicznych bitów elektronicznej perkusji, chwytliwość oleistych klawiszowych melodii plus ogromnych rozmiarów power-chorusy: stosunkowo krótkie, intonowane silnym i agresywnym głosem Wawrzyszaka, wrzynające się w łeb od pierwszego kontaktu, kanciaste, skandowane, stadionowe niemal frazy. Oryginalny wokalista Papa Dance interpretuje tekst w manierze złego chłopca, nawróconego punkowca, czym przypomina Janusza Panasewicza czy Krzysztofa Jaryczewskiego bardziej niż słodko nucące, soulowe głosy w typie Wham!. Taka też jest poetyka tekstów z debiutu: radykalna, brutalna, perwersyjna. Ponure uzewnętrznienia zbolałej egzystencji – spruty wór, wibrująca pięść i zabite „ja” – nijak nie przystają do słonecznej energii synth-popowego ska niewyobrażalnie przebojowego „Kamikadze wróć”. Mroczna atmosfera „Kanału X-O-2” kojarzy się raz po raz a to z orwellowską klaustrofobią „1984”, a to z klimatem grozy i izolacji czasów stanu wojennego. Ludyczna upiorność „Tych głupich strachów”, dosadny opis nastoletniej sercowej traumy „Tatuowana róża” czy dołujący, post-rozstaniowy pesymizm „Panoramy Tatr” sprawiają, że przy „Papa Dance” rockowe zespoły w rodzaju Lombardu czy Oddziału Zamkniętego brzmią wręcz beztrosko.

Muzycznie zespół operuje tu podręcznikowymi narzędziami nieskazitelnego stylistycznie synth-popu w duchu Soft Cell. Klawiszowa dynamika „Pocztówki z wakacji” kojarzy się – nie po raz ostatni w historii zespołu – z A-ha, przefiltrowanym przez wrażliwość italo disco. Potężne refreny „Tatuowanej róży” czy „Bez sensacji” mogłyby – nie po raz ostatni w historii zespołu – należeć do kanonu przebojów Lady Pank, ale brzmieniowo to dwie porcje melodyjnego, tanecznego new romantic. „Kanał X-O-2” to modyfikacja „Big In Japan”, pierwszego międzynarodowego hitu niemieckiego zespołu Alphaville z 1984 roku. „Panorama Tatr” idzie ramię w ramię z wydanym w tym samym czasie albumem „Low-Life” New Order (okolice „This Time Of Night”, tylko numer Papa Dance jest bardziej przebojowy!). Osobliwością w zestawie jest wywołujący kontrowersje niektórych fanów kawałek „Narodziny szejka” – wyjątek jeśli chodzi o liryki na tej płycie, obrazek ewokujący absurdalne poczucie humoru seriali komediowych w rodzaju „Zmiennicy”, dopełniony bliskowschodnią egzotyką aranżu. Płytę kończy doskonała trójca. Najpierw zachwyci skoczny „Lot na wyspę” z najlepszym chyba (największym! CAM-PA-RI!) hookiem na albumie. Później „Czy ty lubisz to co ja” i jego piórkowy, błyskotliwie rozprowadzony refren – jeśliby próbować doszukać się wpływu synth-popowego drogowskazu, ultraklasyka „Dare!” Human League, to chyba najsilniejszy będzie tutaj. Wreszcie ilustrujące mroczną, rozgrywającą się na podmokłych wrzosowiskach baśń „Te głupie strachy” – klawiszowa ballada wzorcowo zamykająca longplay.

Konflikt, do jakiego doszło między członkami ówczesnego składu a duetem Wesołowski/Zabrodzki, doprowadził do rozstania obu stron pod koniec 1985 roku. Jako autorzy piosenek i producenci, ci drudzy uznali, że mają prawo do kontynuacji Papa Dance w nowym zestawieniu personalnym. Nowym wokalistą zespołu został niespełna 19-letni Paweł Stasiak – dotychczas ktoś na kształt „przyjaciela” Papa Dance. Wkrótce potem dołączył do niego nawrócony 23-letni Yoriadis i to ten duet przez najbliższe pół roku pracował z Zabrodzkim i Wesołowskim nad płytą „Poniżej krytyki”. Wizerunkowo stworzyli nową jakość, stając się w czasach zaniedbanych punkowców, przesadnie poważnych rockmanów i mało fotogenicznych aparycji grupy Kombi oraz Kapitana Nemo, tandemem wymarzonych przez nastolatki plakatowych chłopców, polskimi pin-up boys (patrz: legendarne „zdjęcie z klatami” z wkładki „Poniżeja”!). Chłopięcy, szkolny jeszcze wokal Stasiaka dopełniany był przez tęskny, żarliwy timbre i krzykliwą manierę interpretacyjną Yoriadisa, która stworzyła pomost między dwoma składami formacji.

Pod względem muzycznym styl Papa Dance również złagodniał. W miejsce minimalistycznych, chłodnych, wyrazistych motywów syntezatorowych pojawiły się wielokrotnie bardziej zawiłe harmonie klawiszowe, pomysły rytmiczne zyskały na urozmaiceniu, również upstrzenie bajerami produkcyjnymi przewyższało poprzedni materiał. Mniej w tym było mechanicznego, białego synth-popu, śmielej zaś przebijały się inspiracje syntezatorowym, funkującym brzmieniem Scritti Politti czy Prince’a lub eksplodującym za Oceanem od kilku sezonów czarnym electro. W porównaniu do tego, co było rok wcześniej, Papsi A.D. 1986 zabrzmieli miękko i optymistycznie.

Miało to odzwierciedlenie w tekstach, pisanych przez szereg uznanych polskich autorów (takich jak Marek Fanga, Andrzej Bankrut, Wojciech Filipowski, zna ktoś?). „Poniżej krytyki” spaja motyw niespełnionego, nieodwzajemnionego, nastoletniego uczucia i tęsknoty – reminiscencje wspólnych, szczęśliwych chwil („Naj story”, „Historyjka z talii kart”) przeplatają się z gorzkimi refleksjami brutalnie zerwanego związku („O-la-la”, znów „Historyjka”) i opisami życiowego zagubienia („Kryształek nocnej opowieści”, „Ocean wspomnień”). Nowoczesna poetyka tekstów – liczne zapożyczenia z innych języków (nasza love, piękny sound, biały jumbo, wit boy, in flagranti), nazwy własne niewiele mówiące dzisiejszemu słuchaczowi (lody Carpigiani, Non Stop), meta-nawiązania (aluzja do Frankie Goes To Hollywood, Billboard, maxi singiel, kiermasz płyt), modna terminologia ówczesnych polskich czasopism „młodzieżowo-lifestyle’owych” (biorytmy, spleen), zabawna metaforyka (boisko piłkarskie jako metafora świata, „życie to nie Billboard”) – to to, co definiuje dziś tekściarski klimat liryków Papa Dance. Cokolwiek autorzy tych wersów chcieli nam powiedzieć, robili to w sposób uśmiechnięty i dowcipny, przykuwający uwagę, zamierzenie naiwny, ale unikając na przestrzeni całego albumu choć jednej miałkiej linijki.

Nieskazitelność kompozycji z „Poniżej krytyki” czyni zeń unikat w skali całej historii polskiej branży muzycznej. Również dlatego, że ta płyta to bezpośrednia korespondencja z najbardziej aktualnymi trendami ówczesnego popu, co przy zwyczajowym, pięcioletnim opóźnieniu polskich wykonawców imponuje. Idea tych piosenek i ich ostateczny kształt najbliższy zdaje się temu, co rok wcześniej zrobili Scritti Politti na doskonałym „Cupid & Psyche 85” – wyrachowanym, perfekcjonistycznym dance-funk-synth-popie. Czasem te skojarzenia są wręcz silne – romantyczne reggae „O-la-la” nie leży daleko od „The Word Girl” (choć klawiszowe akcenty na dwa przypominają też hit Nika Kershawa „The Riddle” z 1984), a „Bez dopingu” śmiało można uznać za polskie „Wood Beez”. „Historyjka” to czysta ballada italo w stylu zapomnianych wykonawców tej sceny a la Savage, ale jej kunsztowna dramaturgia przewyższa wszystko, co zapamiętaliśmy do dziś z tej przegródki. Podobnie, w wielu momentach wkrada się posmak singli ówczesnych gwiazdek, z perspektywy czasu nieistotnych – Howarda Jonesa, Classix Nouveaux czy Kajagoogoo. Nieistotnych, gdyż ich kompozycje nie przetrwały próby czasu tak świetnie, jak chociażby piosenki A-ha (ich wiadomy przebój słyszalny np. w „In flagranti”) czy Papa Dance właśnie. Podobnie jak przy debiucie, mieliśmy tu do czynienia z kompletnym wypełnieniem postulatu wzorcowego popowego albumu z lat 80. – płyty tak skonstruowanej, że każdy utwór z niej mógłby być singlem i wielkim przebojem (patrz: „Thriller”, „Purple Rain” czy „Hysteria”).

Dziesięć kompozycji z „Poniżej krytyki”, ułożonych w idealnej, jak się wydaje, kolejności, składa się tu na najlepszy piosenkowy album, jaki stworzono na polskiej ziemi. „Papa Dance” zresztą nie zostaje wcale daleko z tyłu. Odstaje natomiast trzecia płyta – „Nasz ziemski Eden”, akurat dostępny od lat na kompakcie. Przeprodukowany i przekombinowany (wydumany concept science-fiction, hm?), ledwie ociera się highlightami („Galaktyczny zwiad”, „Nasz Disneyland”, „Nietykalni”) o wcześniejsze dokonania Papa Dance, porzucając charakteryzującą je zwiewność na rzecz znamiennych dla tego okresu patentów pop-rockowych (o s/t i „PK” można powiedzieć to samo, ale nie w kategoriach zarzutu – archaizmy brzmieniowe końca lat 80. paradoksalnie rażą dziś silniej niż rozwiązania wcześniejsze). Ani ten krążek, ani będąca w obiegu od paru lat składanka „Złota kolekcja” nie tłumaczą do końca fenomenu duetu niezwykle utalentowanych producentów i ich pojętnych podopiecznych. Szukajcie więc w sklepach kompaktowych reedycji obu wspomnianych powyżej albumów z katalogu firmy MTJ, które co prawda technicznie są reprodukcjami wydań winylowych, ale dają obecnie jedyną szansę zapoznania się z tym dziejowym materiałem.